هورمون شادی : ۱۲ نکته که باید درباره سروتونین بدانید

در ابتدای این مقاله باید بگوییم که هورمون شادی یا همان هورمون سروتونین یکی از پیام‌‌رسان‌های عصبی بدن و مسئول شادی شما است. بسیاری ازداروهای ضد افسردگی بر افزایش تولید سروتونین در بدن تمرکز دارند. در این مقاله بسیار خواندنی با ما همراه باشید تا ۱۲۲ نکته درباره سروتونین یا  همان هورمون شادی بدانید.

مقدمه: سروتونین چیست؟

سروتونین که به آن هیدروکسی‌تریپتامین ۵ (۵-HT) نیز می‌گویند، نوعی پیام‌رسان و تنظیم‌کننده‌ی زیست‌شیمیایی (بیوشیمیایی) است که از اسید آمینه‌‌ای ضروری به نام ال-تریپتوفان مشتق می‌شود.

این پیام‌رسان عصبی در بدن انسان عمدتا در دستگاه عصبی مرکزی، مجاری گوارشی،‌ و پلاکت‌های خونی یافت می‌شود.

سروتونین به عنوان هورمون شادی در بسیاری در عملکردهای فیزیولوژیک مهم بدن نظیر انتقال پیام‌های عصبی، حرکات دستگاه گوارش، هموستاز یا خون ایستی، و گردش بی‌عیب‌ونقص خون و مواد غذایی در تمام نقاط بدن نقش واسط و میانجی را بازی می‌کند.

تاثیرات مثبت سروتونین در بدن

۱. سروتونین بر عملکرد قلب تاثیر مثبت می‌گذارد

هیدروکسی‌تریپتامین ۵ را می‌توان عامل گردش هورمونی بسیار مهمی در بدن به شمار آورد که در عملکرد سالم و معمول دستگاه قلبی و  عروقی بدن نقش  کلیدی ایفا می‌کند؛ سروتونین این نقش مهم را به دو طریق به انجام می‌رساند؛ با تاثیر مستقیم بر سلول‌های قلب یا با تحریک اعصاب حساس به تغییرات شیمیایی در قلب.

میزان این تنظیم کننده در بدن بیماران مبتلا به تومورهای کارسینوئید (نوعی سرطان نادر با سرعت رشد بسیار آهسته) تا حدی افزایش می‌یابد که بهآریتمی یا کژ آهنگی قلبی منجر می‌شود؛ و همین عامل نیز می‌تواند باعث بلوک قلبی یا اختلالات دریچه‌ی قلب شود.

هم‌چنین بر اساس پژوهش‌ها، جنین‌های موش آزمایشگاهی که با غلظت بالایی از هیدروکسی‌تریپتامین ۵ یا بازدارنده‌های خاص باز جذب سروتونین رشد یافته‌اند، میزان کم‌تری از رشد و تکثیر ماهیچه‌ی قلبی، مزانشیم قلبی، و لایه‌ی درون رگی را در خود نشان می‌دهند.

۲. سروتونین ( هورمون شادی ) باعث تحریک ترشحات روده می‌شود

۵-HT در مجاری گوارشی می‌تواند باعث ایجاد واکنش‌هایی نظیر حالت تهوع، ترشحات روده، و حرکات لوله‌ی گوارشی ‌شود و می‌تواند در ایجاد بیماری‌های گوارشی نظیر سندرم روده تحریک پذیر دخیل باشد.

تاثیرات ۵-HT بر ترشحات بدن از طریق گیرنده‌های مختلفی دریافت و منتقل می‌شود: ۵-HT باعث تحریک ترشحات در سراسر غشای مخاطی دراز روده‌یانسان می‌شود، در حالی‌که به نظر می‌رسد گیرنده‌ی یکی از زیر گروه‌های سروتونین به نام ۵-HT2A باعث ایجاد همین تاثیرات در خم روده‌ی انسان شود.

۳. سروتونین به کنترل دمای بدن و تنفس کمک می‌کند

سلول‌های تولید کننده‌ی ۵-HT در مغز موش‌ها نقش بسیار مهمی را در حفظ تعادل دمای بدن و تنفس در این موجودات ایفا می‌کنند.

نتایج مطالعه‌ای بر روی موش‌ها (که آنزیم تریپتوفان هیدروکسیلاز در آن‌ها غیر فعال شده بود) نشان داد، هیدروکسی‌تریپتامین ۵ در طول رشد این موش‌ها  نقش مهمی در تعادل دستگاه‌های کنترل کننده‌ی تنفس و دمای بدن ایفا می‌کند.

سلول‌های عصبی موجود در تمام گروه‌های سلول‌های عصبیِ حاکم بر کنترل دستگاه تنفسی، دارای سلول‌های عصبی سروتونین هستند.

۴. سروتونین مغز می‌تواند بر خلق و خوی‌تان تاثیرگذار باشد

کاهش شدید تریپتوفان (ATD) ممکن است به تغییر خلق و خو، و افزایش میزان تحریک پذیری و زودرنجی با واکنش‌های تهاجمی منجر شود.

به طور کلی، پژوهشگران با ایجاد تغییرات عمدی در سطح تریپتوفان به نتایجی رسیدند که می‌تواند موید نظریه‌ای باشد مبنی بر این که کاهش سطح هیدروکسی‌تریپتامین ۵ می‌تواند شرایط را برای اختلالات کنترل تکانه و خلق‌وخو مهیا سازد.

افزایش سطح ۵-HT می‌تواند از طریق کاهش میزان پرخاشگری و افزایش قدرت کنترل بر تکانه‌ها به ارتقا تعاملات اجتماعی سازنده در افراد کمک کند.

۵. سروتونین ( هورمون شادی ) باعث انقباض ماهیچه‌های عروقی می‌شود

بر اساس نتایج مطالعات آزمایشگاهی، ۵-HT باعث ایجاد انقباض در سلول‌‌ ماهیچه‌های صاف عروقی در بیش‌تر رگ‌های خونی بدن ‌می‌شود (عمدتا به دلیل فعال سازی گیرنده‌های سروتونرژیک S22).

مقصود اصلی پژوهشگران از بررسی ویژگی‌های ۵-HT، به خاطر تاثیر آن بر تنگ شدن عروق خونی است. نتایج مطالعات اولیه بر روی سگ‌ها نشان‌ دهنده‌ی این حقیقت بودند که بدن این موجودات در برابر تزریق وریدی سروتونین، طی سه مرحله‌ از خود واکنش‌ نشان می‌دهد.

الف. کاهش اولیه‌ی فشار خون

ب. افزایش فشار خون

پ. کاهش مجدد فشار خون

۵-HT پس از انتشار توسط پلاکت‌های فعال شده، می‌تواند باعث تنگ شدن بیش‌تر سرخرگ‌های بزرگ، رگ‌های بزرگ و سیاهرگچه‌ها شود.

هم‌چنین سروتونین با تقویت واکنشِ دیگر مواد وازواکتیو نظیر پیام‌رسان عصبی نوراپی‌نفرین، آنژیوتانسینوژن دو، و هیستامین به صورت غیر مستقیم نیز  می‌تواند باعث تنگ شدن عروق شود.

۶. سروتونین ( هورمون شادی )می‌تواند در ساختار استخوان‌ها نیز تاثیرگذار باشد

پژوهشگران توانستند در تمام انواع اصلی سلول‌های استخوانی اعم از سلول‌های استخوان ساز (استئوبلاست)، سلول‌های استخوانی (استئوسیت)، وسلول‌های استخوان‌کاه (استئوکلاست) گیرنده‌های ۵-HTT را شناسایی کنند.

یافته‌های اخیر نشان می‌دهند هیدروکسی‌تریپتامین ۵ موجود در روده‌ها می‌تواند به عنوان واسط و میانجی برای پیام‌های عصبی مربوط به تاثیرات اسکلتیگیرنده‌ی LDL مربوط به پروتئین ۵ (ژن LRP5) عمل نماید.

شواهد نشان می‌دهند SSRI (یا بازدارنده‌های باز جذب سروتونین) با کاهش توده استخوانی، ضعف استخوان‌ّها، و افزایش خطر شکستگی رابطه‌ی مستقیم دارند.

برخی مطالعات نشان می‌دهند ۵-HT دارای اثر تحریکی مستقیمی بر فرایند تشکیل استخوان‌ها است، در حالی که برخی دیگر از مطالعات تاثیر ۵-HT را در این مسیر بازدارنده می‌دانند.

۷. سروتونین باعث افزایش فشار خون می‌شود

آزمایش‌های اولیه بر آنتاگونیست‌های خاص گیرنده‌ی ۵-HT نشان دادند، آنتاگونیست ۵-HT1 و هم‌چنین آنتاگونیست سروتونین می‌توانند فشار خون را در  نمونه‌های حیوانی اصلاح کنند.

برای توضیح این مسئله سازوکارهای فراوانی پیشنهاد شده است؛ از جمله تاثیر مستقیم بر گشاد شدن رگ‌های خونی (اتساع عروق)، جلوگیری از ورودآدرنرژیک، و تحریک نواحی مرکزی که به اصلاح حالت وازوموتور کمک می‌کنند.

هیدروکسی‌تریپتامین ۵ باعث تکثیر و رشد بافت قلب و ریه می‌شود.

این مسئله در موش‌ها و آدم‌هایی که دارای سطح بالایی از ۵-HT2B (گیرنده‌ی سروتونین ۲B) در ریه‌های‌شان هستند،‌ باعث بروز پر فشاری ریوی می‌شود.

۸. سروتونین بر افسردگی تاثیر می‌گذارد

بروز تغییرات در عملکرد عصبی سروتونرژیک در دستگاه عصبی مرکزی غالبا در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی رخ می‌دهد؛ این مسئله بنا بر شواهدی مبنی بر کاهش تمرکز ۵-HTT در بافت مغزی جسد یک فرد افسرده کشف شد.

در یک مطالعه‌ی آزمایشی بر روی بیماران مبتلا به افسردگی اساسی، دانشمندان دریافتند بروز تغییرات سلول‌های عصبی ۵-HT نقش مهمی در ابتلای آدم‌ها به افسردگی ایفا می‌کند.

۹. سروتونین بر بی اشتهایی عصبی تاثیرگذار است

هیدروکسی‌تریپتامین ۵ تقریبا در تمام تغییرات رفتاری قابل مشاهده در بیماران مبتلا به بی اشتهایی نقش دارد.

عوامل محیطی و ژنتیکی نیز می‌توانند در بی اشتهایی نقش داشته باشند. طبق یافته‌‌های پژوهشی، مکمل‌های تریپتوفان می‌توانند به بیماران مبتلا به بی اشتهایی کمک کنند.

تریپتوفان پیش نیاز سروتونین و نوعی اسید آمینه‌ی ضروری است که فقط در مواد غذایی یافت می‌شود؛ از این رو، به نظر می‌رسد محدودیت بیش از اندازه‌ی این ماده در رژیم غذایی ممکن است به کاهش ذخیره‌ی ۵-HTT مغز منجر شود.

۱۰. سروتونین بر اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی  نیز تاثیرگذار است

طی یک آزمایش کنترل شده، برای تشخیص نحوه‌ی ارتباط میان دستگاه سروتونرژیک و اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی (ADHD) بر روی تعدادی از خانواده‌ها  مطالعه‌ای به عمل آمد.

بر اساس برخی اطلاعات اولیه، دستگاه ۵-HT در ایجاد اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی نقش مهمی بازی می‌کند.

شواهد مسلمی مبنی بر تاثیر دوپامین و دستگاه عصبی هیدروکسی‌تریپتامین ۵ بر اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی وجود دارد.

مطلب مرتبط:۱۸ روش عالی افزایش دوپامین به صورت طبیعی را بشناسید

 ۱۱. سروتونین ( هورمون شادی ) بر ولع کربوهیدرات و چاقی مفرط تاثیر دارد

سلول‌های عصبی منتشر کننده‌ی ۵-HT در مغز از این نظر منحصر به فرد هستند که میزان پیام‌رسان عصبی منتشر شده‌شان به طور معمول به میزان غذای مصرفی بستگی دارد:

مصرف کربوهیدرات – از طریق ترشح انسولین و ‌”‌نسبت تریپتوفان پلاسما‌”‌ – میزان انتشار سروتونین را افزایش می‌دهد؛ مصرف پروتئین چنین تاثیری در  بر ندارد.

۱۲. سروتونین ممکن است در فعالیت کلیه نقش داشته باشد

در آسیب کلیوی بافت‌ها آسیب می‌بینند و پلاکت‌ها شروع به فعالیت می‌کنند. مطالعات اخیر نشان می‌دهند، پس از یک آسیب کلیوی، برخی عوامل نظیر هیدروکسی‌تریپتامین ۵ هم‌زمان با فعالیت پلاکت‌ها در محیط کلیه منتشر می‌شوند.

اطلاعات فنی

الف. عوامل مختلفی می‌توانند سبب بازدارندگی باز جذب ۵-HT شوند؛ از جمله کوکائین، دکسترومتورفان (داروی ضد سرفه)، ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای، و بازدارنده‌های باز جذب سروتونین.

ب. در جاندارانی نظیر انسان، هیدروکسی‌تریپتامین ۵ از اسید آمینه‌ی ال-تریپتوفان مشتق می‌شود و از طریق مسیر سوخت و ساز کوتاهی شامل دو آنزیمِ تریپتوفان هیدروکسیلاز و اسید آمینه‌ی آروماتیکی به نام دی کربوکسیلاز به وجود می‌آید.

پ. ۵-HT در دو مرحله تولید می‌شود. اسید آمینه‌ی ضروری تریپتوفان توسط تریپتوفان هیدروکسیلاز به هیدروکسی‌تریپتامین ۵ (۵-HTP) تبدیل می‌شود (عمل هیدروکسیلاسیون). در مرحله‌ی دوم، ۵-HTP به شکل ۵-HT در می‌آید (دی‌کربوکسیلاسیون).

منبع: selfhacked